گزارش پنجاه و نهمین اجلاس معاونان پژوهشی و فناوری دانشگاه‌ها و روسای پژوهشگاه‌های سراسر کشور
پنجاه و نهمین اجلاس معاونان پژوهشی و فناوری دانشگاه ها و روسای پژوهشگاه‌های سراسر کشور، با حضور دکتر محمد علی زلفی گل، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، دکتر سعدالله نصیری قیداری، رئیس دانشگاه شهیدبهشتی، دکتر پیمان صالحی، معاون پژوهشی وزارت علوم، دکتر علی خیرالدین، معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم، و معاونان پژوهشی و فناوری دانشگاه‌های سراسر کشور، روز یکشنبه یکم اسفند ۱۴۰۰ به صورت حضوری و مجازی در سالن ابوریحان مرکز همایش های بین‌المللی دانشگاه شهیدبهشتی برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه، دکتر زلفی گل، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری با تاکید بر اهمیت حفظ ارتباطات بین‌المللی در حوزه‌های علمی گفت: دانش و فناوری در قرن ۲۱ تعیین کننده است و طبیعی است که ما باید از تجربیات سایر کشورهای دنیا استفاده کنیم و هم به افق‌های جدید علم و فناوری در عرصه جهانی توجه کنیم و هم برای مدیریت ظرفیت علم، پژوهش، فناوری و نوآوری برنامه داشته باشیم.
وی افزود: در این راستا ابتدا باید هدف خود را مشخص کنیم. آن چیزی که اهداف را برای ما مشخص می‌کند برنامه‌های فرادستی مانند سند چشم‌اندازه ۲۰ ساله کشور، نقشه جامع علمی کشور، بیانیه گام دوم مقام معظم رهبری، نقشه فرهنگی کشور است.
وی خاطرنشان کرد: ما در دولت سیزدهم ضمن بهره بردن از تجربیات چهار دهه گذشته در آموزش عالی کشور، حتماً باید با پشتوانه آن تجربیات گام‌های موثری برای ارتقاء دادن شاخص‌های علم و فناوری کشور برداریم و شرط اول آن این است که ابتدا شاخص‌ها را بشناسیم. خوشبختانه دانش علم سنجی و در کشور ما رشد خوبی داشته است؛ اگرچه قطعاً برنامه‌ریزی برای ارتقاء شاخص‌ها نیاز به بسته‌های سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و حمایتی خواهد داشت.
ایجاد ارتباط منطقی بین پژوهش، فناوری، نوآوری، و آموزش ضروری است
وزیر علوم در اشاره به سامانه «نان» یا نظام ایده‌ها و نیازها که در دستور کار این وزارت خانه قرار دارد گفت: ما باید به راهکاری بیندشیم که بتوانیم بین منابع مادی خام و منابع انسانی متخصص، ارتباط منطقی برقرار کنیم که هدف نظام ایده‌ها و نیازها همین است. خوشبختانه نظام ملی نوآوری در کشور ما در حال تکامل است و هدف ما در این دوره این است که این نظام را به بلوغ برسانیم. در این نظام باید بین پژوهش، فناوری، نوآوری، و آموزش باید ارتباط بسیار منطقی وجود داشته باشد. علاوه بر این چهار عنصر، فرهنگ عنصر بسیار مهمی است و باید بسیار جدی گرفته شود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود خاطرنشان کرد: در حال حاضر قانونی در هیات‌های امنا در حال تصویب است که به هر عضو هیات علمی که شرکت دانش بنیان داشته باشد و برای هر ده نفر فارغ التحصیل دکترا یا هر ۱۵ نفر دانشجوی کارشناسی ارشد شغل ایجاد کند، یک پایه تشویقی تعلق می‌گیرد.
وی تاکید کرد: البته نوع نگرش ما در این زمینه جامع است و سلایق مختلف اعضاء هیات علمی را در نظر می‌گیریم. برای مثال ممکن است شخصی در زمینه هنری یا مدیریتی توانایی خاصی داشته باشد. گذشته از این به دلیل اهمیت زبان فارسی برای افرادی که مجلات فارسی را بین‌المللی می‌کنند، امتیاز ویژه در نظر می‌گیریم و برای افرادی که مجله‌های علمی را مدیریت می‌کنند ۴ پایه مازاد بر سقف پیش‌بینی کرده‌ایم.
لزوم تلاش برای رسیدن به مرجعیت علمی
دکتر زلفی گل ادامه داد: رسیدن به مرجعیت علمی به این معناست که به انتشار یک مقاله علمی با کیفیت بالا امتیاز بالایی هم تعلق بگیرد. برای رسیدن به این منظور معاونان پژوهشی باید آیین‌نامه گرنت را تغییر دهند. برای مثال در حال حاضر به مقاله با امتیاز بین‌المللی ۷ امتیاز تعلق می‌گیرد و ضریب همکاری سبب می‌شود امتیاز مقالات پایین بیاید که اتفاقاً باید در حالی که این امتیازات باید افزایش یابد تا تک روی از بین برود و اعضاء هیات علمی تشویق شوند. دانشگاه‌ها در این زمینه‌ها مستقل هستند و نباید منتظر این باشند که وزارت علوم به آنان چیزی دیکته کند؛ بلکه باید خود به وزارت علوم پیشنهاد دهند.
وی افزود: ما باید بپذیریم که در عرصه علم و فناوری باید از تجربه دنیا استفاده کنیم؛ اما این دانش باید را بومی شود. در حال حاضر هم بیش از ۳۰ درصد تولید علمی کشور ما که بیش از ۷۶ هزار سند علمی بین‌المللی را در بر می‌گیرد با کشورهای دیگر صورت گرفته است و این به این معنا است که استادان ما جایگاه و پذیرش بین‌المللی دارند.
وي خاطرنشان كرد: بنده به رئیس مرکز هیات امنا تاکید کرده‌ام که بودجه پژوهشی معاونت پژوهشی باید حداقل ۱۵ درصد بودجه دانشگاه باشد؛ علاوه بر این معاونان پژوهشی در هزینه کرد بودجه استقلال داشته باشد. آقای دکتر صالحی معاون پژوهشی وزارت علوم تصمیم دارند ۲۵ درصد از جایزه مقالات دانشگاه‌ها را تقبل کنند؛ چرا که ترغیب و تشویق کارهای پژوهشی بسیار مهم و موثر است.
وزير علوم در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: این روزها مقام معظم رهبری بر تربیت دانشمند برای آینده تاکید دارند و به این منظور باید در نخبه گزینی و نخبه پروری جدی باشیم؛ البته بخشی از این کار به آموزش و پرورش باز می‌گردد. در حال حاضر در رشته‌های علوم انسانی و علوم پایه توزیع متوازن صورت نمی‌گیرد که باید برای آن چاره اندیشی شود تا استعدادهای درخشان ما در این رشته‌ها برای تضمین آینده شغلی خود وارد سایر رشته‌ها نشوند.
عزم جدی معاونت پژوهشی برای نمایه سازی مجلات داخلی
دکتر پیمان صالحی معاون پژوهشی وزارت علوم در سخنان خود با تاکید بر لزوم نمایه سازی مجلات داخلی در راستای رسیدن به مرجعیت علمی گفت: معاونت پژوهشی ۶ برنامه کلان تدوین کرده است که عبارت از مرجعیت علمی، افزایش اثربخشی پژوهش‌های علمی، دیپلماسی علم و فناوری، نگاشت ظرفیت‌ها و توانمندی‌های کشور و استفاده بهینه از آن‌ها، ترویج و فرهنگ‌سازی هستند. یکی از سیاست‌های ما در راستای مرجعیت علمی، این است که با نمایه‌سازی بین‌المللی مجلات داخلی علمی که بیش از ۱۴۰۰ عنوان است سهم خود را تولیدات علمی افزایش دهیم.
وی افزود: از مجموع ۱۴۰۰ مجله ۷۹۵ مجله در حوزه علوم انسانی هستند؛ اما وقتی به تولیدات علمی در سطح بین‌المللی مراجعه می‌کنیم، کمترین تولیدات متعلق به این حوزه است. بنابراین باید در سطح بین‌المللی باید به دنبال اثربخشی باشیم.
وی تاکید کرد: متاسفانه اثر انگشت ایران در مسائل علمی، در حوزه علوم انسانی، علوم اجتماعی و به ویژه مسائل اسلامی و عقیدتی در حوزه بین‌الملل بسیار کم‌رنگ است و اگر بخواهیم صادرات عقیدتی داشته باشیم باید این ضعف را برطرف کنیم. راهکار این مسئله نمایه‌سازی و پژوهش و نگارش در سطح بین‌المللی است.
دکتر صالحی در خصوص لزوم انسجام بیشتر انجمن‌های علمی تصریح کرد: در حال حاضر در وزارت علوم ۴۱۹ انجمن علمی وجود دارد. برای مثال در یک حوزه دارای ۱۴۷ انجمن علمی هستیم که ۵ عدد از آن‌ها در یک رشته فعال هستند؛ بنابراین ایجاد کردن همگرایی و انسجام بین آن‌ها برای تسهیل تامین فضای فیزیکی، ماموریت دادن و تامین منابع مالی ضروری است.
وی در پایان گفت: تشکیل معاونت فن‌آوری و نوآوری و تلفیق آن از معاونت پژوهشی که در وزارت علوم دولت سیزدهم انجام شده، اقدام بسیار ارزنده‌ای است و در این معاونت فقط به تجاری سازی پرداخته می‌شود که از جمله وظایف آن، می‌توان به مراکز رشد، مراکز نوآوری، پارک‌های علم و فناوری، مالکیت فکری و سامانه «نان» اشاره کرد.
مدیریت پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد، ماموریت اصلی معاونت فناوری و نوآوری
دکتر علی خیرالدین، معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم در توضیح دلیل تشکیل این معاونت و ماموریت‌های آن گفت: بنا بر پیشنهاد وزیر علوم در مجلس، معاونت پژوهشی و معاونت فن‌آوری و نوآوری از هم مجزا شده‌اند و دلیل این امر حجم بسیار گسترده فعالیت‌های صورت گرفته در حوزه پژوهش و فناوری در مجموعه زیست بوم بود.
وی افزود: اهداف این معاونت در راستای تحقق اهداف نظام ملی نوآوری، یعنی راهبری و مدیریت متمرکز و منسجم پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد، توسعه زیست بوم نوآوری و کارآفرینی با محوریت دانشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری، توسعه فناوری و نوآوری با رویکردی تحول گرایانه و مسئله محور و همچنین توسعه دیپلماسی فناوری و نوآوری است.
وی خاطرنشان کرد: از جمله ماموریت‌های معاونت فناوری می‌توان به ظرفیت سازی، تسهیل گری و بهبود ساختارهای زیست بوم فناوری، نوآوری و کارآفرینی با محوریت دانشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری از طریق گفتمان سازی، شبکه سازی و تعامل ذی نفعان کلیدی اشاره کرد.
دکتر علی خیرالدین ادامه داد: برنامه‌های راهبردی این معاونت شامل حمایت از مراکز رشد، مراکز علم و فناوری، پردیس‌های علم و فناوری، شبکه سازی و تقویت روابط با بازیگران کلیدی داخلی و تعاملات بین‌المللی با بازیگران کلیدی خارجی، حمایت و تسهیل، ماموریت‌گرایی پارک‌های علم و فناوری، قطب‌های علم و فناوری، رصد و پایش فعالیت‌های فناورانه و نوآورانه دانشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری هستند. ما سال ۲۰۱۴ در فناوری رتبه ۱۲۰ را داشتیم که اکنون به ۶۰ ارتقاء پیدا کرده است و امیدواریم همچون تولید علم بتوانیم در فناوری و نوآوری هم رتبه بهتری کسب کنیم.
محورهای گرنت فناوری
معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر اهمیت کسب رتبه بهتر در این حوزه گفت: گرنت فناوری از سال ۱۳۹۸ تصویب شده که دارای سه بخش طرح جوانه، طرح شکوفایی و طرح رشد است.
وی افزود: مخاطب طرح جوانه پژوهشگران و اعضاء هیات علمی، حمایت از دانشجویان تحصیلات تکمیلی هستند. طرح شکوفایی برای فعالیت‌های اعضاء هیات علمی در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی و طرح رشد برای شرکت‌های اسپین آف که از دل دانشگاه‌ها خارج شده‌اند در نظر گرفته شده‌اند.
وی خاطرنشان کرد: تا به حال حدود ۷۰۰ عضو هیات علمی وارد این برنامه شده‌اند و از آنجا که تاکنون ۹۵۰ درخواست مطرح شده است، بنا براین است که تا آخر سال فراخوان جدیدی اعلام شود. علاوه بر این حدود ۲۲ میلیارد تومان بودجه برای این حمایت‌ها تامین شده است که بودجه به پارک‌ها تخصیص داده می‌شود و سپس پارک‌ها به دانشگاه ها کمک می‌کنند. برای پایان‌نامه‌های مقطع کارشناسی ارشد بین ۱۰ تا ۳۵ میلیون تومان و برای رساله دکترا هم بین ۲۰ تا ۷۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است که فقط به دانشجو یا تجهیزات دانشگاهی تعلق می‌گیرد.
طرح «نان»، نظام ایده‌ها و نیازها با هدف متصل کردن نیازها و ایده‌ها
دکتر خیرالدین، در توضیح طرح «نان» یا نظام ایده‌ها و نیازها گفت: این طرح با هدف ایجاد ساختار جدید و بدون هزینه برای کاربردی کردن پایان نامه‌های ارشد و دکترا ایجاد شده و در صدد نیازمحور کردن تحقیقات و نیازسنجی و نیازآفرینی، اولویت بندی نیازها در آینده، تدوین نقشه جامع نیاز و توانمندی کشور و افزایش بهره‌وری است؛ به طوری که اساتید برای پی بردن به نیازهای موجود در کشور و تعیین موضوع پایان‌نامه‌ها به آن مراجعه کنند.
وی افزود: پلتفرمی برای آحاد مردم در نظر گرفته شده که بتوانند نیازها و ایده ها را وارد کنند و اساتید و پژوهشگران و سرمایه‌گذاران هم می‌توانند در این پلتفرم وارد شوند. اگر این کار را در سطح کشور اجرا کنیم می‌توانیم نقشه جامع نیاز کشور را با گروه‌بندی و اولویت بندی طراحی کنیم و همین کار را در مورد ایده‌ها هم می‌توان انجام داد.
لزوم همکاری معاونت‌های آموزشی و پژوهشی دانشگاه‌ها برای عملیاتی کردن پایان‌نامه‌ها
دکتر محسن شریفی، مدیر کل دفتر برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری امور پژوهشی وزارت علوم با تاکید بر ضرورت عملیاتی کردن پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا گفت: بخش عمده تحقیقات دانشگاهی ما در مقطع تحصیلات تکمیلی است و معاونت‌های پژوهشی می‌توانند کمک کنند که این پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها به سمت نیازهای کشور بروند. به این منظور باید بین معاونت‌های آموزشی و پژوهشی همکاری وجود داشته باشد و پس از تصویب پایان نامه، بقیه اقدامات در معاونت پژوهشی صورت گیرد و پس از دفاع پایان نامه دوباره به معاونت آموزشی منتقل شود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: علاوه بر نمایه‌دار شدن نشریات داخلی، برنامه دیگر ما عزم جدی برای ارتقاء نشریه‌های داخلی است که در این راستا چهار برنامه توسعه کمی و هدفمند، ارزیابی نشریات، بین‌المللی شدن و حمایت مالی آغاز شده است.
وی افزود: در همین راستا، کارگروهی در وزارت علوم تشکیل شده و کتابچه راهنمای نمایه شدن نشریات تدوین و ابلاغ شده و نمایه‌های معتبر بین‌المللی شناسایی و معرفی شده‌اند. علاوه بر این مشوق‌هایی در نظر گرفته شده که نشریاتی که نمایه شوند به نسبت جایگاهی که کسب می‌کنند حمایت شوند و سردبیران و مدیران مسئول پایه تشویقی کسب خواهند کرد.
لزوم گذراندن فرصت مطالعاتی در جامعه و صنعت برای تبدیل وضعیت اساتید
دکتر محمدسعید سیف مدیر کل دفتر ارتباط با صنعت وزارت علوم با اشاره به ظرفیت‌های موجود در فرصت مطالعاتی در جامعه و صنعت برای اعضاء هیات علمی گفت: پیش از این اساتید فقط کار موظف آموزشی داشتند؛ اما در حال حاضر باید برای تبدیل وضعیت فرصت مطالعاتی در جامعه و صنعت را بگذرانند که ابزار خوبی برای گسترش ارتباط معاونان پژوهشی با وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی است و رشد خوبی هم داشته است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: یکی از دغدغه‌های فعلی، مهارت افزایی دانشجویان است که بسیاری از راهکارهای آن به ارتباط با صنایع و دستگاه‌های اجرایی بازمی‌گردد که باید از آن برای بالا بردن توانمندی‌های شغلی دانشجویان و دانش آموزان استفاده کنیم و دوره‌های کارآموزی و کارورزی را ساماندهی کنیم. در حال حاضر با کمک دانشگاه‌ها، ۱۰۷ دوره در هر دانشگاه در حال برگزاری است که در سال اخیر ۳۲۰۰ نفر در هر دانشگاه در این دوره‌ها شرکت کرده‌اند. علاوه بر این، مراکز هدایت شغلی و کاریابی با حمایت وزارت علوم و زحمات دانشگاه‌ها در ۴۰ دانشگاه با هدف آشنایی دانشجویان با محیط‌های کار و هدایت شغلی دانشجویان راه‌اندازی شده است.
تخصيص بودجه مناسب به آزمايشگاه‌ها
دکترعبدالساده نیسی، مدیرکل دفترحمایت و پشتیبانی امور پژوهشی و فناوری وزارت علوم با تاكيد بر لزوم توجه بيشتر به آزمايشگاه‌ها گفت: کلان پروژه آزمایشگاه‌های علمی شاعا که پیش از این وجود داشت؛ اما دچار ضعف‌هايی بود. ما خواهان این بودیم که دانشگاه‌ها اطلاعات خود را در این شبکه ثبت کنند؛ اما آن ها به مشوق نیاز داشتند. خوشبختانه در سال‌های ۹۸ و ۹۹ بودجه خوبی برای آزمایشگاه‌های دانشگاه‌ها جذب کردیم که پرداخت شده و خریدهای بسیار خوبی انجام شده است. علاوه بر این آئین نامه گرنت مراکز آزمایشگاهی تصویب شده که به زودی ابلاغ می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: مهم‌ترین شیوه اخذ گرنت از سایر کشور، پروژه‌های بین‌المللی است. ما باید در این بحث شریک خود را در سایر کشورها بشناسیم و باید بدانیم چه کمکی می‌توانیم به آن کشور بکنیم.
وی افزود: پژوهش نیاز به حمایت دارد و باید به آن بودجه پرداخت شود. روش گرفتن این بودجه‌ها تبصره‌هایی است که بنده از معاونین پژوهش و فناوری و پژوهشگاه‌ها درخواست می‌کنم آن‌ها را بررسی کنند.