یادداشت رئیس پژوهشکده علوم محیطی به مناسبت روز درختکاری

دکتر جعفر کامبوزیا، رئیس پژوهشکده علوم محیطی؛ به مناسبت 15 اسفند روز درختکاری، یادداشتی را به شرح زیر منتشر کرده است که در ادامه می خوانید:

​​​​​​​

درخت معرفت

در دنیای معاصر به سختی می‌توان فردی را یافت که نسبت به اهمیت درخت و جایگاه آن در بهبود کیفیت محیط و کاهش پیامدهای منفی آلودگی‌های محیطی آگاهی نداشته باشد. درختان از جنبه ‏های گوناگون بر شرایط محیطی زندگی شهروندان اثر می‏ گذارند که از آن جمله می‏ توان به کمک به حفظ سلامت شهروندان، بهبود کیفیت هوا، تامین رطوبت و سایه، زیبایی منظر، افزایش تنوع زیستی، کاهش آلودگی‏ صوتی، کاهش فرسایش خاک، کاهش حرارت گرمایی محیطی (که اهمیت فراوانی در سکونتگاه‌های شهری دارد) و جذب کربن اشاره کرد. در همین رابطه، درختان از مهم‎ترین منابع ذخیره ‏کنندۀ کربن هستند و با جذب دی ‏اکسید کربن از انتشار آن و تشدید آلودگی هوا می‏ کاهند. درختان با جذب دی اکسید کربن جوّ و آزاد کردن اکسیژن به بهبود کیفیت هوای شهرها کمک می‏ کنند که شدت این عمل در گونه‏ های مختلف درختان، متفاوت است. پژوهش‌ها نشان می‌دهد درختانی که رشد کُند، اما اندازۀ بزرگ‏تری دارند، در مقایسه با سایر گونه ‏ها کربن بیشتری را در خود ذخیره می‏ کنند.

درختان علاوه بر جذب دی‌اکسید کربن و انتشار اکسیژن به شکل‌های دیگر نیز بر کیفیت هوا تاثیر مثبت می‌گذارند. مطالعات نشان داده است که وجود پوشش درختان باعث جذب آلاینده‏ های هوا می ‏شود؛ یکی از پژوهش ‏ها در این زمینه نشان می ‏دهد اگر 25 درصد سطح زمین از درخت پوشیده باشد، حدود 10 درصد ذرات آلایندۀ هوا جذب درختان می ‏شود، در حالی که اگر 100 درصد سطح زمین پوشیده از گونه‏ های درختی باشد، کاهش آلاینده ‏ها به 25 درصد نیز خواهد رسید. افزون بر جذب آلاینده‌ ها، اثر دیگر درختان بر کیفیت هوا از طریق کاهش جابه‏ جایی آلاینده ‏های ناشی از فعالیت‏های صنعتی از نقطه‏ ای به نقطۀ دیگر است. مطالعات نشان می‏دهد در محیط‌ های شهری، پوشش درختی سه برابر بیش از پوشش چمنی ذرات آلاینده را جذب می ‏کند. به همین دلایل است که رویکردهای نوین و رهیافت‌های دانش‌بنیان مدیریت شهری در دو دهه اخیر تاکید فراوانی بر ایجاد، حفظ و ارتقای پوشش درختی در مدیریت فضای سبز شهری داشته‌اند و درختان در این سامانه‌ها از اجزای اصلی توسعه پایدار شهری به شمار می‌روند.

در تمام فرهنگ‌ها، منزلت درخت رفیع است، طرفه آن که در همه فرهنگ‌ها دانش را به مثابه درخت در نظر می‌گیرند؛ در فرهنگ و ادب ایرانی، معرفت و دانایی درختی است که زندگی می‌آورد و شکوفایی به همراه دارد؛ در فرهنگ لاتین هم به همین گونه است. شاید این اشاره برای جامعه دانشگاهی خالی از لطف نباشد که نماد انتشارات الزویر (Elsevier) از یک دانشمند و 2 درخت نارون و تاک تشکیل شده است که این دو درخت تمثیلی از دانش (انگور) و نشر دانش (نارون) است.

در دنیای امروز که بیش از گذشته با چالش‌های محیطی روبرو هستیم، اهمیت و جایگاه درخت و درختکاری به مراتب فزونی یافته است و وظیفه همه ما صیانت از درختان و ارتقای نقش موثر آنها در بوم‌نظام‌های طبیعی، شهری و چندکارکردی است.