گزارش جشنواره آموزش سال ۱۴۰۱ دانشگاه شهیدبهشتی
جشنواره آموزش دانشگاه شهید بهشتی به همراه تقدیر از مدرسان برگزیده در ۴ سال گذشته و تقدیر از تجارب موفق در آموزش الکترونیکی، روز دوشنبه ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۱ به صورت حضوری برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه، حجت الاسلام رجالی، مسئول نهاد رهبری در دانشگاه شهیدبهشتی، با تأکید بر اهمیت نقش پرورش در کنار آموزش گفت: یکی از مباحث بسیار جدی که امروزه تأکید بسیاری بر آن می‌شود، شاگرد پروری است که بخشی از آن آموزش است و بخش مهم دیگر آن تربیتی است.
وی افزود: این امر منوط به آن است که استاد با دانشجو به گونه‌ای ارتباط برقرار کند که جدای از آنکه علم خود را به دانشجو منتقل می‌کند بتواند مباحث تربیتی را هم با رفتار و گفتار خود به او منتقل کند.
وی خاطرنشان کرد: همه ما این روایت معروف را شنیده‌ایم که می‌گوید «زکات علم نشر آن است». ما می‌توانیم بگوییم رشد و بالندگی علم در نشر دادن آن است و به عبارتی ما با نشر دادن علم، شکر این نعمت را به جا می‌آوریم. وقتی علم را با آموزش صحیح به اهل آن منتقل می‌کنیم، در واقع شکر این نعمت را به جا می‌آوریم و خداوند خود فرموده است اگر شکر نعمت‌های الهی را به جا بیاوریم آن‌ها را افزایش می‌دهد.
شرط تحقـق شعـار «سال دانش‌بنیان» تخصیص بودجـه است
دکتر سعدالله نصیری قیداری، رئیس دانشگاه شهیدبهشتی با تأکید بر لزوم توجه بیشتر به امر تأمین بودجه برای دانشگاه‌ها گفت: ما همه روزها را روز احترام به معلم می‌شناسیم و همه، به ویژه مسئولین نظام جمهوری اسلامی باید به معلم احترام بگذارند. اگر مسئولین ما حرفی بزنند ولی رفتار آنان به گونه دیگری باشد؛ حرف آنان به دل نمی‌نشیند. بنده برای سازمان برنامه و بودجه متأسفم که در سالی که مقام معظم رهبری نام آن را «سال دانش‌بنیان» گذاشته‌اند نگاه و حمایت این سازمان از دانشگاه‌ها تا این حد تنگ‌نظرانه است.
وی افزود: دانش‌بنیان به غیر از دانشگاه کجا می‌تواند اتفاق بیفتد و دانشجویان کجا به غیر از دانشگاه باید به عنوان تأسیس کنندگان شرکت‌های دانش‌بنیان تربیت شوند؟ چرا نسبت به دانشگاه این‌قدر بی‌مهریم؟ چرا سازمان برنامه و بودجه به قانون مصوب مجلس که مبلغی را به حقوق استادان افزوده بود عمل نمی‌کند و چرا این جمله رئیس‌جمهور که تأکید می‌کنند: «رضایت اساتید برای من مهم است.» را نمی‌فهمد؟
وی تأکید کرد: نظام جمهوری اسلامی باید در حوزه علم ده‌ها برابر این هزینه کند. بنده خواهان این نیستم که از صنف خودمان بی‌جا حمایت کنم؛ اما آمار نشان می‌دهد که استادان ما با وضعیت معیشت فعلی بالاترین تولید علم را در منطقه دارند و آمار مجامع بین‌المللی مؤید این امر است. اگر می‌خواهیم شعار سال تحقق پیدا کند باید برای آن هزینه کنیم و برنامه و بودجه در نظر بگیریم.
حـداقل‌های معیشتـی استادان جـوان باید فراهم شود
رئیس دانشگاه ادامه داد: این شعار یونسکو است که می‌گوید «آنچه در دنیا اهمیت دارد سه چیز است: آموزش، آموزش، آموزش». آموزش محور همه کارها است و ما هرگز در این زمینه کوتاه نیامده‌ایم. در دوران کرونا و در دوران آموزش مجازی، استادان دلسوز آرام نگرفتند و حالا هم که خوشحالیم به فضل الهی دوباره آموزش حضوری را آغاز کرده‌ایم. از ۱۷ اردیبهشت که آموزش دانشگاه ۱۰۰ درصد حضوری شده است؛ آموزش را جدی می‌گیریم و استادان ما به جز دانشگاه و مسجد و خانه جایی را نمی‌شناسند.
وی تأکید کرد: ما برای تربیت فرزندان این کشور، مسئولانه تلاش می‌کنیم و افتخار می‌کنیم که عاشق این کار هستیم. بنده امیدوارم هرگونه مشکل و شرایط سخت را تحمل کنیم تا بتوانیم وطن و فرزندان عزیزمان را در تراز تمدن ایران زمین تربیت کنیم.
دکتر نصیری قیداری در ادامه گفت: اگرچه عشق به معلمی باعث می‌شود ما گاهی فراموش کنیم حقوقمان چقدر است؛ اما وضعیت معیشت استادان باید برای مسئولان مهم باشد. اساتید فقط یک زندگی معمولی می‌خواهند و عشق و علاقه آنان چیز دیگری است؛ چرا که بعد معنوی دنیا بیش از بعد مادی آن برای آنان اهمیت دارد؛ اما باید مسئولان متوجه باشند که این حداقل‌ها باید برای آنان فراهم شود.
از زیرساخـت‌های ایجاد شده در دوران آموزش مجـازی بهره خواهیم برد
در ادامه، دکتر علی‌اکبر افضلیان، معاون آموزشی دانشگاه با اشاره به اهمیت تجارب به دست آمده در دوران آموزش مجازی تصریح کرد: دوره کرونا یک بار دیگر به ما نشان داد که وظیفه استاد فقط درس دادن در کلاس نیست؛ بلکه استادان باید فرایند یادگیری و یاددهی را مدیریت کنند. به این معنا که باید برنامه‌ای تدوین کنند که وقتی ترم تمام می‌شود و شانزده هفته آموزش و دو هفته امتحان را از سر می‌گذرانند دانشجو آن پرورشی را که باید، کسب کرده باشد.
وی افزود: امیدواریم تجاربی که در آموزش‌های مجازی به دست آورده‌ایم و زیرساخت‌هایی که در این مدت ایجاد شده به مدیریت بهتر آموزش حضوری کمک کند. دستاوردهای آموزش غیرحضوری در دوران کرونا شامل تدریس آنلاین مستقل از زمان، مخاطب و مکان؛ غنی شدن و به‌روز شدن محتوای درسی نسبت به دوران آموزش حضوری؛ دسترسی وسیع دانشجویان به دروس اساتید موفق و مطرح در سطح کشور و دنیا است که سبب ایجاد استانداردهای جدید برای استادان می‌شود؛ افزایش انتظارات آموزشی دانشجویان ساعی و تحول در فرایند یادگیری و یاددهی و ارائه مدل جدیدی از آموزش عالی بوده است. البته در کنار همه این دستاوردها، مشکل ارزیابی پیشرفت دانشجو و افت تحصیلی برخی دانشجویان نیز حائز اهمیت است.
معاون آموزشی دانشگاه در بخش دیگری از سخنان خود تأکید کرد: ما باید به دنبال مدل جدیدی از آموزش باشیم که مصوبه شورای آموزش درباره آموزش ترکیبی شروعی برای این کار است و بنده از تک‌تک استادان درخواست دارم این مدل را برای کار خود آغاز کنند و توسعه و ترویج دهند.
«طـرح توانش» در راسـتای اشتغال پذیری دانشجویـان در دست اجرا است
وی در توضیح فعالیت‌های معاونت آموزشی دانشگاه شهیدبهشتی در سال ۱۴۰۱ گفت: امسال ۵ فعالیت در معاونت آموزشی در دست برنامه‌ریزی و اجرا است که از جمله آن‌ها می‌توان به «طرح توانش» که در راستای توسعه توانمندی و اشتغال پذیری دانشجویان کارشناسی دانشگاه شهیدبهشتی است اشاره کرد. این طرح سال پیش آغاز و ترم قبل برای سیصد دانشجو اجرا شد؛ در حال حاضر با عنوان «توانش تخصصی» ادامه دارد، درحال حاضر «توانش مهندسی» به صورت پایلوت برای تعدادی از دانشکده‌ها پیشنهاد شده و در مرحله بررسی است.
وی افزود: در این طرح سعی می‌شود با استفاده از امکانات موجود، توانمندی دانشجویان برای اشتغال پذیری افزایش یابد. دوره‌های کارشناسی ۱۵ واحد تخصصی و دو واحد کارآموزی و در بعضی رشته‌ها سه واحد پروژه دارند که اگر سه واحد کارورزی برای آنان تعریف شود، می‌توان از مجموعه‌ی کارآموزی، کارورزی و پروژه برای افزایش توانمندی دانشجویان استفاده کرد.
دکتر افضلیان خاطرنشان شد: تدوین طرح توسعه رشته‌های تحصیلی دانشگاه در افق ۵ ساله بر اساس شاخص‌های کلان مصوب بنابر درخواست وزارت علوم، اجرای آموزش ترکیبی به عنوان مدل جدید مصوب شورای دانشگاه، ترویج هوش مصنوعی و کاربرد آن در آموزش و اجرای برخی از درس‌ها از طریق موک بهشتی از جمله اهم طرح‌های در دست اقدام معاونت آموزشی دانشگاه در سال جاری هستند.
وی افزود: علاوه بر این از سال‌های گذشته با همکاری مدیریت ناتک دانشگاه، برای بررسی فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی دانشکده‌ها شاخص‌هایی تعیین شده بود که ناظر بر کیفیت ارائه آموزش به دانشجویان، رعایت مقررات و زمان‌بندی‌های مصوب است و بهبود مستمر کیفیت انجام فعالیت‌ها همسو با برنامه‌های مدیریت ناتک در دست اقدام است.
ملاک‌هـای پایش وضعیت آموزشـی دانشکده‌ها و پژوهشکده‌ها
معاون آموزشی دانشگاه در بخش دیگری از سخنان خود، در اشاره به شاخص‌های مختلف برای پایش وضعیت آموزشی دانشکده‌ها و پژوهشکده‌ها گفت: این شاخص‌ها که با همکاری مدیریت نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت دانشگاه به تصویب شورای آموزشی رسیده است، شامل کیفیت ارائه خدمات آموزشی به دانشجویان، رعایت آیین‌نامه‌ها و مقررات و رعایت زمان‌بندی‌های مصوب و پیگیری دقیق امور است که امتیازدهی به واحدها بر مبنای اطلاعات موجود در سامانه گلستان و اتوماسیون به صورت کمی و کیفی صورت گرفته است.
وی خاطرنشان کرد: امسال هم مانند سال‌های گذشته از مدرسان برگزیده بر اساس عملکرد آموزشی آنان در ۴ سال تحصیلی تقدیر می‌شود که این افراد از بین اعضاء هیأت علمی رسمی به جز رئیس و معاون آموزشی واحدها هستند.
دکتر افضلیان تصریح کرد: شاخص‌های کمی تدریس استادان برگزیده شامل حجم مشخصی از تدریس یعنی حداقل ۲۵ دانشجو در هر نیمسال و ۲۰۰ دانشجو در ۴ سال مورد بررسی و نداشتن کسری موظف در دوران بررسی و شاخص‌های کیفی شامل نظرسنجی کل دانشجویان با سهم ۲۵ درصد، نظر دانشجویان ممتاز با سهم ۱۰ درصد، نظر دانشجویانی که با استاد مذکور رساله یا پایان‌نامه داشته‌اند با سهم ۵ درصد، نظم و انضباط آموزشی با سهم ۱۰ درصد و ارزیابی انجام شده توسط واحد با سهم ۵۰ درصد هستند. گذشته از این امسال هم مانند سال پیش از تجارب موفق در آموزش الکترونیک بر اساس ملاک‌های مورد نظر و بررسی عملکرد دروس در سامانه LMS دانشگاه تقدیر می‌شود.
قصد نداریم به طور کامل به آمـوزش سنتـی بازگردیم
دکتر اسلام ناظمی، رئیس مرکز آموزش‌های الکترونیک دانشگاه، در توضیح تجارب به دست آمده از یادگیری الکترونیکی و توسعه یادگیری ترکیبی گفت: از زمان شیوع کرونا، آموزش‌های دانشگاه ۵ ترم به صورت مجازی برگزار شد و برای این کار استادان قبل از شروع کلاس‌ها آموزش دیدند.
وی خاطرنشان شد: از جمله نکات مثبت آموزش مجازی، ایجاد محتوا برای تمام دروس بود. در ضمن در مورد ابعاد مختلف آموزش الکترونیکی ارزشیابی‌های متعددی در زمینه کیفیت، رضایت و هزینه‌ها صورت گرفت که برخی از آن‌ها خوب و برخی دلسردکننده بودند. در این بین وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نظام‌نامه آموزشی الکترونیکی و توسعه یادگیری ترکیبی را برای دوران بعد از کرونا تدوین و ابلاغ کرد که این اختیار را به دانشگاه‌ها می‌دهد تا ۵۰ درصد درس‌های هر رشته را به صورت مجازی برگزار کنند؛ بنابراین چشم‌انداز دانشگاه این نیست که به طور کامل به شیوه سنتی بازگردد؛ بلکه باید بتواند از امکانات به وجود آمده استفاده کند.
وی افزود: از جمله چالش‌های این دوران می‌توان به رفتار استادان و نحوه آموزش اشاره کرد؛ چرا که آموزش در فضای سنتی به صورت استادمحور و مبتنی بر یاددهی است؛ اما خواهان آن هستیم که فعالیت‌های آموزشی دانشجومحور باشد.
محتوای آموزشـی باید از «ایستا» به «پویا» تغییر کنـد
دکتر ناظمی در ادامه تأکید کرد: لزوم تحقق ارائه محتوای آموزشی پویا این است که استاد با بحث و تعامل و تعریف فعالیت‌ها در دانشجویان خلاقیت ایجاد کند. در ۵ ترم آموزش مجازی اگرچه استادان محتوا ارائه دادند اما این محتوا ایستا بود و شامل اسلایدها و فایل‌های الکترونیکی ارائه شد. در حالی که محتوای مورد نظر ما تعاملی است. به صورتی که دانشجو بتواند اشتباهات خود را ببیند و راهنمایی شود و استاد هم نقش رهبر را در این بین داشته باشد.
وی افزود: در این راستا ما به تغییر نگرش استادان نسبت به شیوه آموزش نیاز داریم. در حال حاضر هم محتوای استاندارد، دستورالعمل‌های آن و همچنین شیوه‌نامه آموزش الکترونیکی تهیه شده است که باید بر اساس این چارچوب، محتوای استاندارد تهیه شود. علاوه بر این نحوه تدریس در کلاس‌ها باید هدایتگر باشد؛ از دانشجویان ارزیابی مستمر صورت گیرد و به آنان بازخورد آنلاین داده شود تا انگیزه و نوآوری آنان افزایش یابد.
الزامات اجـرای آموزش ترکیبـی
رئیس مرکز آموزش‌های الکترونیک دانشگاه تصریح کرد: با توجه به ابلاغ نظام‌نامه الکترونیک از طرف وزارت عتف مبنی بر اجرایی کردن یادگیری ترکیبی۵۰ درصد دروس، سؤالاتی از جمله اینکه تعریف دقیق ماهیت یادگیری ترکیبی چیست و چه سیاست‌گذاری‌هایی باید برای آن صورت گیرد، مطرح می‌شود.
وی افزود: باید گفت یادگیری ترکیبی به صورت کلاسیک به معنای برگزاری حضوری تعدادی از کلاس‌ها و برگزاری تعدادی دیگر به صورت الکترونیک است که این دو می‌توانند همزمان یا غیرهمزمان باشند. نوع دیگری از یادگیری هم تحت عنوان «یادگیری تلفیقی» وجود دارد که در این شیوه دانشجو همزمان هم در کلاس و هم در فضای مجازی حضور دارد.
وی با اشاره به مزیت‌های یادگیری ترکیبی گفت: استفاده از یادگیری ترکیبی در موقعیت‌هایی مانند روزهای آخر ترم، بالا بودن آلودگی و تعطیلات سبب می‌شود هزینه‌های دانشگاه کاهش یابد و این شیوه بر وضعیت ترافیک و آلودگی هم تأثیر مثبت می‌گذارد. در سیاست‌گذاری برای توسعه یادگیری ترکیبی باید اهداف توسعه این شیوه یادگیری، راهبرد متناسب با مأموریت دانشگاه و تنظیم‌گری‌های مورد نیاز به ویژه هماهنگی بین بخش‌ها را در نظر بگیریم.
دکتر ناظمی در توضیح محورهای مهم برای تعیین اهداف آموزش ترکیبی گفت: در زمینه تعیین اهداف ابتدا باید ببینیم دانشگاه چرا باید به سمت توسعه یادگیری ترکیبی حرکت کند که دلایل آن شامل نفوذ فناوری‌های مختلف به حوزه آموزش دانشگاهی، افزایش کیفیت آموزش در صورت حرکت درست و اصولی، تسهیل دسترسی به آموزش و کاهش هزینه‌های آموزش هستند.
وی افزود: در مدل جامع راهبردی باید ببینیم دانشگاه از توسعه یادگیری ترکیبی چه اهدافی دارد، با چه راهبردی تصمیم دارد به این اهداف برسد، بخش‌های مختلف دانشگاه چگونه و با چه کیفیتی با هم در جهت توسعه یادگیری ترکیبی هماهنگ می‌شوند، دانشکده‌ها و گروه‌های آموزشی در توسعه یادگیری ترکیبی چه نقشی دارند، برنامه درسی رشته‌های مختلف چگونه باید در قالب توسعه یادگیری ترکیبی طراحی شوند، دروس نظری و دروس عملی چگونه باید در قالب یادگیری ترکیبی طراحی شوند و مهارت‌هایی که باید دوباره به استادان آموزش داده شوند تا بتوانند طبق چارچوب مشخص و استاندارد طراحی درس کنند کدام‌ها هستند.
وی ادامه داد: در مدل جامع ابتدا باید ببینیم دانشگاه از توسعه یادگیری ترکیبی چه اهدافی دارد که به این منظور باید این اهداف را تدوین و تصویب و برنامه عملیاتی آن‌ها را تهیه کنیم. در زمینه تعیین راهبرد هم باید تعیین کنیم که آیا راهبرد ما تدافعی، تهاجمی یا مشارکتی است.
رئیس مرکز آموزش‌های الکترونیک دانشگاه خاطرنشان کرد: در زمینه تنظیم‌گری هم باید تعیین کنیم بخش‌های مختلف دانشگاه چگونه و به چه کیفیتی با وزارت عتف و با بخش‌های داخلی دانشگاه ترکیب شده‌اند. دانشکده‌ها و گروه‌های آموزشی نباید در توسعه یادگیری ترکیبی صرفا مجری باشند.
وی تصریح کرد: دروس نظری و عملی در قالب یادگیری ترکیبی می‌توانند به شکل ترکیب حداقلی، حداکثری و متوسط طراحی شوند که نظام‌نامه آموزش الکترونیک ترکیب ۵۰ درصدی را برای دروس در نظر گرفته است.
دکتر اسلام ناظمی در پایان گفت: برای اندازه‌گیری مهارت‌های اساتید در اجرای برنامه‌های درسی به صورت ترکیبی، استانداردهایی از جمله چارچوب TPACK وجود دارد که شامل مهارت‌های طراحی و مدیریت فرایند آموزش، مهارت طرح بحث و ایجاد تعامل، مهارت طراحی فعالیت‌های یادگیری و ارائه بازخورد و ارزشیابی مستمر می‌شود. آموزش مهارت‌های مورد نیاز به دانشجویان برای استفاده مناسب از آموزش ترکیبی در قالب «طرح توانش» در دانشگاه در دست اقدام است.
اخبار مرتبط:
- برگزیدگان جشنواره آموزش سال ۱۴۰۱ دانشگاه شهید بهشتی
- مشروح میزگرد جشنواره آموزش سال ۱۴۰۱ دانشگاه شهید بهشتی
- گزارش تصویری جشنواره آموزش سال ۱۴۰۱ دانشگاه شهید بهشتی