یادداشت دکتر محمد یزدی به مناسبت روز صنعت و معدن

دهم تیر ماه روز صنعت و معدن است؛ دکتر محمد یزدی، استاد دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی؛ به مناسبت این روز یادداشتی با عنوان «فرصت‌ها و چالش‌های بخش معدن کشور» منتشر کرده است که در زیر می خوانید.

​​​​​​​

فرصت‌ها و چالش‌های بخش معدن کشور

اول خرداد معادل 21 ماه مه میلادی مصادف با روز جهانی معدن است و روز معدنکاران 6 دسامبر معادل 13 آذر می باشد. هیئت دولت در سال 1367 اول خرداد را روز معدن نامگذاری کرد. در سال‌های گذشته قبل از ادغام بخش معدن و صنعت اول خرداد بعنوان روز معدن و معدنکاری گرامی داشته می‌شد. اما بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1379 دهم تیر ماه روز صنعت و معدن نامیده شد. اختصاص این روز فرصت مناسبی است كه به یکی از مهم‌ترین پیشران‌های اقتصاد یعنی بخش صنعت و معدن پرداخته شود. این بخش دارای فرصت‌ها و چالش‌هایی به شرح زیر است:

1-سهم بسیار کم و یک درصدی با بازدهی پایین بخش معدن در ارزش تولید کشور علیرغم داشتن یک درصد جمعیت جهان، 7 درصد ذخایر معدنی جهان (37 میلیارد تن ذخایر قطعی و 57 میلیارد تن ذخایر احتمالی و 67 نوع ماده معدنی). به منظور ارتقاء سهم این بخش بایستی اقدامات اساسی زیر صورت گیرد تا این سهم به 3 -5 درصد ارزش تولید کشور برسد.

2- طبق گزارش‌ مرکز پژوهش‌های مجلس چالش‌های بخش معدن، 44 درصد مربوط به قوانین و دولت و نبود یک راهبرد طولانی و مشخص معدنی؛ 33 درصد مربوط به سوء‌مدیریت و مشکلات معدن‌داران؛ 13 درصد مربوط به معضلات محیط زیستی و منابع طبیعی و تنها 10 درصد مربوط به مشکلات بین‌المللی است. اقداماتی نظیر تغییرات مدیریتی، مصوب کردن راهبرد معدنی، رفع ناهماهنگی با قوانین بالادستی و رفع تداخلات قانونی باعث حل حدود 75 درصد مشکلات این چالش خواهد شد

3- اشتغال‌زایی متلاطم این بخش و چالش‌های کارگری زیاد. رعایت استانداردهای لازم در زمینه دستمزد و شرایط حقوقی و قانونی کار باعث حل این چالش خواهد شد.

4- نگرانی عمومی نسبت به سوءاستفاده و رانت‌خواری عده‌ای خاص و تاراج اموال عمومی در بخش معدن. شفاف کردن کسب وکار در معادن و واگذاری درست مالکیت معادن می‌تواند به حل مشکلات این بخش کمک نماید.

5- چالش‌های محیط زیستی و منابع طبیعی معادن. بازنگری در قوانین موجود و اقدامات اجرایی برای حفظ محیط‌زیست و منابع طبیعی طبق اصول علمی و تجارب بین‌المللی راه حل این بخش از چالش‌ها است.

6- پرهیز از خام‌فروشی و صادرات مواد خام معدنی. متوقف کردن سیاست‌های جزیره‌ای و رانتی صادراتی و  ایجاد واحدهای فراوری و بهره‌برداری روزآمد می‌تواند به رفع این مشکل کمک کند.

7-توجه به فناوری‌های نوین در اکتشاف، استخراج، فراوری و بهره‌برداری از منابع معدنی. کاربرد فناوری‌های نانو، زیستی و رباتیک و هوش مصنوعی به منظور افزایش بهره وری و روزآمدی این بخش از ضروریات افزایش بهره‌وری است.

8- از 117 پهنه معدنی با وسعتی حدود 462 هزار کیلومتر مربع (1/4 وسعت کشور) فقط حدود 30 درصد اکتشافات سیستماتیک صورت گرفته است. برای رفع این مشکل لازم است نسبت به افزایش سرمایه گذاری، تغییر ساختارها، تقویت جدی سازمان زمین شناسی برای انجام اکتشافات سیستماتیک در کل این پهنه‌ها به منظور کشف ذخایر جدید معدنی اقدام شود.