یادداشت دانشکده حقوق به مناسبت روز قوه قضائیــه

در تقویـم، 7 تیــر، سالروز شهـادت آیت‌الله دکتر بهشتـی به عنوان روز قوه قضائیـه نامگـذاری شده است. دانشکـده حقـوق دانشگاه شهید بهشتـی، به مناسبت این روز یادداشتـی را به شرح زیر منتشـر کرده است که در ادامه می‌خوانیـد:

​​​​​​​

باسمه تعالی

روزهای آغازین تیرماه هر سال به بزرگداشت قوه قضاییه به عنوان یکی از ارکان حکومت جمهوری اسلامی ایران اختصاص یافته است. یکی از مهم‌ترین کارکردهای حکومت در هر جامعه، اعمال عدالت قضایی است و شیوه عملکرد حکومت در این زمینه تأثیر فراوانی در شکل‌دهی به دیدگاه شهروندان در خصوص کارآمدی حکومت دارد. وظایف خطیری که در قانون اساسی بر عهده قوه قضاییه گذاشته شده است نیز به‌خوبی می‌تواند جایگاه مهم این قوه در مجموعه حاکمیت را نشان دهد: احیای حقوق عامه، گسترش عدالت و آزادی‌های مشروع، نظارت بر حسن اجرای قوانین و رسیدگی به مرافعات و دعاوی میان اشخاص، جملگی اموری هستند که اهمیت غیر قابل انکاری در حکمرانی شایسته و کارآمدی نظام سیاسی دارند؛ برای آنکه این امور در سطح قواعد حقوقی باقی نمانند و به مرحله اجرا در آیند، تدوین‌کنندگان قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تدابیری برای تضمین استقلال قوه قضاییه اتخاذ کرده‌اند. این استقلال، ثباتی نسبی به قوه قضاییه می‌دهد و می‌تواند تضمین کند که شهروندان، فارغ از تغییرات سریع انتخاباتی در قوای مجریه و مقننه، همواره از حقوق و آزادی‌های اساسی مصرح در قانون اساسی برخوردار باشند.

از سوی دیگر، از جمله نتایج اجتناب‌ناپذیر پیشرفت و توسعه در هر جامعه‌، افزوده شدن بر تعداد و پیچیدگی قوانین و مقررات حاکم بر روابط میان اشخاص با یکدیگر و با حکومت است. در این مورد نیز قوه قضاییه نقش تعیین‌کننده دارد و از طریق قضات و در مقام فصل خصومت، دامنه و معنای نهایی هر یک از این قوانین و مقررات پراکنده را تعیین می‌کند و «حقوق زنده» را تجسم می‌بخشد. البته در این راستا، همان‌گونه که تدابیر و ابتکارات شایسته قضایی می‌توانند نقایص احتمالی قوانین و مقررات را جبران کنند و آنها را با نیازهای اجتماعی همسو و منطبق سازند، این امکان نیز وجود دارد که بی‌توجهی قضات به فرآیندها و تحولات جامعه و اهتمام آنها به اجرای خشک و مکانیکی قوانین بدون در نظر گرفتن این واقعیت‌ها، اصطکاک شهروندان با قوانین و مقررات را افزایش دهد و هزینه‌های زندگی قانون‌مند را برای مردمان عادی جامعه افزایش دهد. از این منظر و بر خلاف تصوری که از مفهوم ثبات قوانین وجود دارد، قضات می‌توانند با تفاسیر منطبق بر واقعیت های روز اراده جدیدی از همان قوانین ثابت را در دوره‌های مختلف ارائه دهند و چه بسا به این ترتیب منشأ تغییرات و تحولات مهمی شوند. وقوع برخی از مهم‌ترین تغییرات اجتماعی دوران معاصر به پشتوانه تصمیمات قضایی، گواه این مدعا است.

ضمن تبریک ایام بزرگداشت قوه قضاییه به تمامی کنش‌گران عرصه عدالت، خصوصاً قضات و کارکنان شریف دستگاه قضایی، دوام توفیقات ایشان در عرصه احقاق حقوق شهروندان و تحقق بخشیدن به عدالت قضایی را از خداوند متعال خواستاریم.